De ringslang heeft het momenteel moeilijk. Hans Peter Reinders, vormgever van het Natuur en Landschap Ontwikkelingsplan Leusden, helpt deze cultuurvolger door een keten van broeiplaatsen te realiseren. Een plan met lange adem. De eerste gesprekken met Landgoed De Boom, noodzakelijke partner in dit project, dateren al van zeven jaar terug.
De ringslang komt in de gemeente Leusden nog behoorlijk veel voor. Met name aan de noordkant, langs de Grift en het Valleikanaal, in Den Treek en op Landgoed De Boom wordt de ringslang regelmatig gesignaleerd. Aan de zuidkant van de Heiligenbergerweg, bij de spoordijk en de Liniedijk veel minder. Opvallend: in de gebieden ‘t Vliet en de Schammer nagenoeg niet. De oorzaak? ‘Essentieel voor een ringslang zijn behalve water, een vochtige omgeving en ruigten als habitat, ook nog eens composthopen en mestvaalten’, legt Hans Peter Reinders uit. ‘Zulke broeiplaatsen zijn nodig om daarin eieren af te zetten en tot ontwikkeling te laten komen. Verspreid over het grondgebied van De Boom wordt nu al door de eigen vrijwilligersgroep succesvol een aantal broeihopen bijgehouden. Daarin kunnen wel 600 of meer eieren in één hoop voor komen. Alleen wordt dat aantal de laatste jaren niet meer gehaald.’
Neemt het aantal eieren per hoop af als je meer broeihopen aanlegt, maar neemt de verspreiding wel toe? ‘Eigenlijk weten we dat niet’, zegt Reinders. ‘We gaan het gewoon doen, succesvolle broeihopen in stand houden en al doende het gebied uitbreiden. De spoordijk en de Liniedijk hebben het in zich om een verbindingszone naar de potentieel zeer geschikte locaties als ‘t Vliet en de Schammer te zijn.’
Er is een plan gemaakt voor de aanleg een 17 -tal broeihopen. De Boom wilde graag meewerken. Bedenk dat je voor één broeihoop een kuub stalmest, een kuub houtsnippers en een fiks aantal werkuren nodig hebt en je ziet de omvang van het project. Houtsnippers en stalmest aanvoeren lukt wel. Maar dan. Twee keer 17 kuub verkruien over een wijd verspreid gebied, dan heb je nog wel een klusje te doen. Twee ploegen van Landschapsbeheer Utrecht gingen voorjaar 2019 aan de slag. Een kuub is een kuub zou je zeggen, maar de hoeveelheid stalmest was ruim bemeten. Puike kwaliteit, niks mis mee, maar minstens twintig kuub. Twee ploegdagen en 13 broeihopen verder lag er nog steeds een immense berg. Dat betekende dus een derde dag, maar ook een kans voor extra broeihopen. Uiteindelijk werden met ook nog eens de inschakeling van de eigen vrijwilligersploeg van De Boom meer dan 20 broedhopen gerealiseerd.
Zon en regen nemen het werk nu over. Reinders: ‘De eieren moeten minstens een temperatuur van 25 graden Celsius bereiken om tot ontwikkeling te komen. Elke moeder-ringslang legt ongeveer 30 eieren, op meerdere plaatsen in de hoop. Dit lijkt op een soort risicospreiding. In mei kan de temperatuur in de broeihopen flink oplopen, tot wel 80 graden. In juni, als de grootste broei voorbij is, zakt de temperatuur naar circa 30 graden. Ideaal als broedkamer voor de ringslang. Op zijn vroegst in het najaar, nadat de eieren zijn uitgekomen en de slangen het nest hebben verlaten, kunnen de broeihopen open worden gemaakt en wordt zichtbaar of en zo ja, in welke mate het project succesvol is.’
In april zochten we Hans Peter Reinders voor de tweede keer op. Niet op kantoor, maar druk scheppend in een berg stalmest en houtsnippers. Door het coronavirus mochten vrijwilligers niet worden ingeschakeld. Maar de natuur wacht niet. Het was weer tijd voor het opnieuw opbouwen van de broeihopen voor een nieuwe cyclus. In ongeveer een derde van de broedhopen had de ringslang eieren achtergelaten. Reinders was enthousiast. ‘Eén jaar is eigenlijk geen jaar’ relativeerde hij de verwachting. ‘Bovendien waren de broeihopen langs de spoordijk waren succesvol. Het beoogde doel om een verbindingszone te creëren lijkt daarmee bereikt. Grote kans dat het komende jaar een groter aantal broeihopen benut gaat worden.’
Voor LBPU was ook dit weer een ideale opdracht; arbeidsintensief, kleinschalig, verspreid over het landschap, moeilijk om er met voertuigen anders dan een kruiwagen te komen en louter handwerk. (RM)